ปราณโอสถ กายรวมใจ รักษาใจไม่ให้กระเพื่อม

ปฏิบัติธรรม​วิชาปราณ​โอสถ​ขั้นที่​ ๑ - ๔​

แสดงธรรมวันที่ ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕

สาระสังเขป

         สอนเจริญกรรมฐานปราณโอสถ ขั้นที่ ๑ กายรวมใจโดยให้จิตอยู่ในกาย เคลื่อนจิตไปตามจุดต่างๆ ในกายตั้งแต่กลางกระหม่อมถึงเท้าและกลับจากเท้าขึ้นมาที่กลางกระหม่อม ขั้นที่ ๒ ผ่อนคลาย โดยวิธีการไม่เพ่งจุด แต่รู้ตัวทั่วพร้อมตั้งแต่หัวจรดปลายเท้า โดยไม่จับจุด ไม่เพ่งจุด จิตมีตัวรู้ชัดเจน ขั้นที่ ๓ รู้ลมว่าลมเข้าหรือออกอยู่ ย้อนกลับลงมาอยู่ในขั้น ๒ ขั้นผ่อนคลาย  การเข้า-ออก แต่ละขั้น ขึ้น ลง แต่ละขั้น ให้สอดคล้องผสมผสาน ชัดเจนไม่กระโดดข้ามไปข้ามมา   การฝึกจนเชี่ยวชาญจะทำให้ให้จิตอยู่ในสภาพแต่ละขั้นๆ จนกระจ่างชัดเจน จะสามารถรวบรวมปราณให้ชำแรกไปตามรูขุมขน ตามอวัยวะต่างๆ ในร่างกายทั้งภายในและภายนอกได้

เนื้อหา

ลุกขึ้น​ยืน​ เตรียม​ปฏิบัติ​ธรรม 

๐ ขั้นที่​ ๑ : กายรวมใจ  
   ไล่ไปทีละจุด 

• จิตอยู่ที่กระหม่อม​ ​ หรือบนหัว 
• เคลื่อน​จิตจากหัว​ มาอยู่ที่กะโหลก​ศีรษะ​ด้านหลัง 
• จากกะโหลก​ศีรษะ​ด้านหลัง​ ต้นคอ​ด้านหลัง 
• เลื่อนไปที่บ่า​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนไปที่หัวไหล่ 
• เลื่อนจิตไปที่ท่อนแขน​ด้าน​บน 
• เลื่อนจิตไปที่ข้อศอก​ ๒​ข้าง 
• เลื่อนจิตไปที่ท่อนแขน​ด้านล่าง 
• เลื่อนจิตไปที่ฝ่ามือ​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตไปที่นิ้วโป้ง​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตไปที่นิ้วชี้​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตไปที่นิ้วกลาง​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตไปที่นิ้วนาง​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตไปที่นิ้วก้อย​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตมาที่หลังฝ่ามือ​ ๒​ ข้าง 

• เลื่อนจิตมาที่ข้อมือ​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตมาที่ท่อนแขนด้านล่าง​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตมาที่ข้อศอก​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตมาที่ท่อนแขน​ด้านบน​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตมาที่หัวไหล่​ ๒​ ข้าง 
• เลื่อนจิตมาที่บ่า​ ๒​ ข้าง 
• เคลื่อนจิตมาที่สะบัก​หลัง​ ๒​ ข้าง​ 
• แผ่นหลัง​ ลงไปถึงก้น​ ตะโพก​ ท่อนขาด้านบน​ ข้อพับ​ ท่อนขาด้านล่าง​ ส้นเท้า​ ๒​ข้าง​ ฝ่าเท้า​ ๒​ข้าง​ นิ้วเท้าทั้ง ๑๐​ หลังเท้า​ ๒​ข้าง​ ข้อเท้า​ ๒​ข้าง​ หน้าแข้ง​ ๒​ข้าง​ เข่า​ ๒​ข้าง​ หน้าขา​ ๒​ข้าง​ ตะโพก​ ๒​ข้าง​  เอว​ ๒ข้าง​ ท้องน้อย​ ใต้สะดือ​ เหนือ​สะดือ​ ช่องท้อง​ ซี่โครง​ ๒ข้าง​ ลิ้นปี่​ ทรวงอก​ ไหปลาร้า​ ๒ข้าง​ ลำคอ​ กรามซ้าย​-ขวา​ ใบหู​ ๒ข้าง​ ขมับ​ ๒ข้าง​ โหนกคิ้ว​ ๒ข้าง​ หว่างคิ้ว​ สันจมูก ใต้จมูก​ กระพุ้งแก้มซ้าย​-ขวา​ โหนกแก้มซ้าย-ขวา​ เบ้าตา​ ๒​ข้าง​  จมูก​ หว่างคิ้ว​ หน้าผาก​ กลางกระหม่อม 

ผ่อนคลาย 

๐ ขั้นที่​ ๒ : ผ่อนคลาย 

ยังอยู่กับกาย ใจกับกายยังรวมกัน 

ผ่อนคลาย​ โดยวิธีการ​ไม่เพ่งจุด​ แต่รู้ตัวทั่วพร้อมตั้งแต่​หัวจรดปลาย​เท้า​ โดยไม่จับจุด​ ไม่เพ่งจุด 

จิต​ มี​ "ตัวรู้" ชัดเจน 

• รู้ว่า​ สมองผ่อนคลาย 
• ร่างกาย​ผ่อนคลาย 
• อารมณ์​ผ่อนคลาย 
• กล้ามเนื้อ​ผ่อนคลาย 
• สภาวะภายในและภายนอกของร่างกาย​ผ่อนคลาย 
• แม้ที่สุด​ จิตใจผ่อนคลาย 

รู้​ ผ่อนคลาย​ เฉยๆ  
พอถึงขั้นผ่อนคลาย​ "ลมหายใจ"​จะแทรกเข้ามาเป็นใหญ่​ ขยับขึ้นในขั้นรู้ลม 

๐  ขั้นที่​ ๓ : รู้ลม 

รู้ว่าลมเข้า 

รู้ว่าลมกำลังออก 

ไม่ต้องบังคับ​ลม​ แค่อยู่ในขั้น​ "รู้ลม" 

รู้ว่า​ ลมกำลัง​เข้า​อยู่​ กำลังอยู่กับลม 

รู้ว่า​ ลมกำลังออกอยู่​ ยังอยู่กับลม 

๐​ ขยับขึ้นขั้นที่​ ๔ : ตามดูลม 

หายใจเข้า :  

• จมูก​ หน้าผาก​ กลางกระหม่อม​ กะโหลก​ศีรษะ​ด้านหลัง​ ต้นคอด้า​นหลัง​ ลงไปที่กระดูกสันหลัง ลงไปที่ก้นกบ 

หายใจออก​ :  

• ทะลุมาที่หน้าท้อง​ ช่องท้อง​ ใต้สะดือ​ เหนือ​สะดือ​ ลิ้นปี่​ ทรวงอก​ ลำคอ​ ออกปาก 

หายใจเข้า​ :  

จมูก​ หน้าผาก​ กลางกระหม่อม​ กะโหลก​ศีรษะ​ด้านหลัง​ ต้นคอด้านหลัง​ กระดูกสันหลัง​ ลงไปที่ก้นกบ 

ทะลุมาที่ด้านหน้า พร้อมลมหายใจ​ออก :  

• ค่อยๆ​ ผ่านลม ใต้สะดือ​ เหนือ​สะดือ​ ช่องท้อง​ ลิ้นปี่​ ทรวงอก​ ลำคอ​ ออกปาก 

หายใจเข้าทางปาก​ :  

• ลงลำคอ​ ไปที่ทรวงอก​ ลิ้นปี่​ ช่องท้อง​ ลงไปที่ ใต้สะดือ​ ไปที่หัวเหน่า ทะลุไปที่ก้นกบ 

เริ่มหายใจออก​ :  

• ขึ้นไปที่กระดูก​สันหลัง​ ต้นคอด้านหลัง​ กะโหลก​ศีรษะ​ด้านหลัง​ กลางกระหม่อม​ หน้าผาก​ ออกจมูก 

หายใจเข้าทางปาก​ :  

• ลงไปที่ลำคอ​ ทรวงอก​ ลิ้นปี่​ ช่องท้อง​ ลงไปที่​ ใต้สะดือ​ หัวเหน่า 

เริ่มหายใจออก : 

• ไปที่ก้นกบ​ ขึ้นมาที่กระดูก​สันหลัง​ ต้นคอด้านหลัง​ กะโหลก​ศีรษะ​ด้านหลัง​ กลางกระหม่อม​ หน้าผาก​ ออกจมูก 

สูดลมหายใจ​เข้า​ กว้าง​ ลึก​ เต็ม 

ผ่อนลมออก​ เบา​ ยาว​ หมด 

 ๐ กลับมาอยู่ในสภาพผ่อนคลาย​ ขั้นที่​ ๒ 

ผ่อนคลาย​ได้ในระดับหนึ่ง​ จะเห็นลมหายใจ 

๐ ขยับขึ้น​ขั้นที่​ ๓​ รู้ลม 

รู้ว่า​ ลมเข้าอยู่ 

รู้ว่า​ ลมออกอยู่ 
 

ลมเข้า ภาวนาว่า สัตว์​ทั้งปวง​จงเป็นสุข 

ลมออก​ ภาวนาว่า​ สัตว์​ทั้งปวง​จงพ้นทุกข์ 

๐ ย้อนกลับลงมาอยู่ในขั้น ๒​ ขั้นผ่อนคลาย 

ยกมือไหว้พระกรรมฐาน 

นั่งลง 

สรุปปิดท้ายการฝึก :  

• เข้า​-ออก​ แต่ละขั้น ขึ้น-ลง แต่ละขั้น ให้สอดคล้อง​ผสมผสาน​ ชัดเจน​ไม่ใช่กระโดด​ข้าม​ไป​ข้าม​มา   

       เข้า​ ๑-๒-๓-๔..๔-๓-๒-๑ 

• ฝึกให้ช่ำชอง​ ให้เชี่ยวชาญ​ ให้ชำนาญ พอรู้ขั้นตอนแล้ว​ ทีนี้ก็ค่อยๆ​ จะ​"แช่"มัน​ คือ​ ให้จิตอยู่ในสภาพแต่ละขั้นๆ​ จนกระจ่างชัด​ แจ่มชัด​ ชัดเจน 
• ทีนี้ก็จะสามารถ​รวบรวม​ "ปราณ"ให้แหลม​ ให้ทู่​ ให้ใหญ่​ ให้หนัก​ ให้เบา​ ชำแรกไปตามรูขุมขน​ ตามอวัยวะ​ต่างๆ​ ในร่างกาย​ทั้งภายในและภายนอกได้ 

 แต่ต้องฝึก​ ไม่ได้เกิดขึ้น​เอง 

พอ​ ไปพัก 

แหล่งข้อมูล

หลวงปู่พุทธะอิสระ  (๒๕๖๖).  ปฏิบัติธรรม วิชาปราณโอสถขั้นที่ ๑ – ๔ ใน ปราณโอสถ: กายรวมใจ รักษาใจไม่ให้กระเพื่อม, (น.๒๖๐ - ๒๖๕). นครปฐม: มูลนิธิ.

บทความอื่นๆ