ปราณโอสถ กายรวมใจ รักษาใจไม่ให้กระเพื่อม

ปฏิบัติธรรมวิธีการแปลงวิชาปราณโอสถมาเป็นการเจริญวิปัสสนา วิถีจิต

แสดงธรรมวันที่ ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๖๕

สาระสังเขป

     สอนการแปลงวิชาปราณโอสถมาเป็นการเจริญวิปัสสนา เจริญกรรมฐานวิถีจิต เริ่มจากกายรวมใจ ขั้นที่ ๒  ผ่อนคลายกายและจิต แล้วพิจารณาจิตว่ามีอารมณ์ใดปรุงแต่งจิตหรือไม่ ทั้งอารมณ์กุศลและอกุศล จิตกระเพื่อมส่ายไปมาหรือสงบ จิตรู้อยู่ จิตมีอุปาทานอยู่หรือไม่ เมื่อจิตมีตัวรู้ชัดเจน สงบ เย็นแล้ว เดินประคองจิตไม่ให้กระเพื่อม เป็นการเจริญปัญญา  เจริญวิปัสสนา เจริญสติ ขั้นที่ ๓ รู้ลมหายใจ เมื่อเห็นลมที่เข้าและออกชัดเจน​ ไม่สับส่าย​ ไม่ขาดเกิน​ ขยับขึ้นขั้นที่​ ๔​ ตามดูลม ว่าลมเข้าไปสุดตรงไหน​ ผ่านจุดใด กลับมาอยู่ขั้นที่ ๓ รู้ลมเฉยๆ แล้วทิ้งลมหายใจ ขยับมาอยู่ในขั้นที่ ๒ ผ่อนคลาย สรุปว่ากายรวมใจ เป็นพื้นฐานของการทำวิถีจิต ว่างอย่างอิสระ สงบ เย็น และสามารถพัฒนาไปสู่ความรู้ในวิชาปราณโอสถได้

คำสำคัญ

         ปราณโอสถ, ปราณ, สติปัฏฐาน, กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน, วิปัสสนา. วิถีจิต, ปัญญา, จิต, จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน, เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน

เนื้อหา

พื้นฐาน​วิชาปราณ​โอสถ​ ถ้าจะแปลงมาทำวิปัสสนา​ เจริญ​วิถีจิต​ ทำได้ง่ายมาก​ โดยเฉพาะ​ขั้นตอน​แรก​ กายรวมใจ 

พ​อกายรวมใจ​ พอทิ้งกายได้ปุ๊บ ก็เข้ามาอยู่กับจิต​ ชำระ​จิต​ ดูแล​จิต​  รักษา​จิต​ สำรอก​จิต​ ไม่ให้​จิต​กระเพื่อม​ ไม่​ปรากฏ​อารมณ์​ใดๆ​ ทำจิต​ให้​ผ่องแผ้ว​ แจ่มใส​  

ง่ายจะตายไป 

อยู่​กับ​ "นครจิต"นั้น​ อยู่กับจิตอย่างนั้น​ อยู่ทั้งวันทั้งคืนได้​ ฝนตก​ ฟ้าร้อง​ น้ำท่วม​ ไฟไหม้​ ฟ้าผ่า​ ไม่สะดุ้งผวา​อยู่ได้ง่ายๆ 

ถ้าทำปราณโอสถ​เป็น​พื้นฐาน​ได้จนช่ำชอง​ เชี่ยวชาญ​ ชำนาญ​ ก็ทำวิปัสสนา​ เจริญ​ปัญญา​ ฝึกวิถีจิตได้​ ยิ่งง่ายใหญ่​ ไปต่อยอดได้เยอะแยะ 

​มากมาย พื้นฐาน​ต้องทำปราณโอสถ​ให้ลุล่วงสำเร็จ 

........ 

ลองดูซิ กายรวมใจ สอนไปแล้วเมื่อกลางวัน​ วิธีรวม​ รวมอย่างไร ไล่ไปตามอวัยวะทุกส่วนในร่างกาย ฝึกจนชำนาญ​ จะได้รู้ว่า​อะไรคือกาย​ อะไรคือใจ ตั้งแต่​หัวจรดฝ่าเท้า ตั้งแต่​ฝ่าเท้าขึ้นมายันหัว 

๐ ขั้นที่ ๑ กายรวมใจ 

• ไล่ตั้งแต่​หัว​ กะโหลก​ศีรษะ​ คอ​ บ่า ไหปลาร้า​ ๒​ ข้าง 
• กระดูกท่อนแขนบนตั้งแต่หัวไหล่ลงไปจนถึงข้อศอก​ ๒​ ข้าง 
• ท่อนแขน​ล่าง​ ๒​ ข้าง​ ข้อมือ​ ​๒​ ข้าง​ ฝ่ามือ​ ๒​ข้าง​ นิ้วมือทั้ง​ ๑๐​ 
• ละจากนิ้วมือ​ ขึ้นมาที่ฝ่ามือ​ ๒​ ข้าง 
• ละจากฝ่ามือ​ มาถึงข้อมือ​ ๒​ ข้าง 
• ละจากข้อมือ​ มาถึงท่อนแขนล่าง​ ๒​ ข้าง 

• ละจากท่อนแขนล่าง​ มาที่ข้อศอก​ ๒​ ข้าง 
• ละจากข้อศอก มาถึงท่อนแขนบน ๒​ ข้าง 
• ท่อนแขนบน​ ละมาถึงบ่า ๒​ ข้าง 
• ละจากบ่า​ มาที่สะบัก​ ๒​ ข้าง กล้ามเนื้อ​สะบัก​ กระดูก​สะบักที่ติดอยู่กับหัวไหล่ด้านหลัง 
• มาอยู่ที่โครงกระดูก​สันหลัง​ กล้ามเนื้อ​สันหลัง​ แผ่นหลัง 
• จากแผ่นหลังด้านบนลงไปถึงก้นกบ 

• จากหลังเท้า​ มาที่ข้อเท้า​ ๒​ ข้าง 

จิตตามดูไป   ​ 

• จากข้อเท้า​ มาที่หน้าแข้ง​ ๒​ ข้าง 
• จากหน้าแข้ง​ มาที่ห้วเข่า​ ๒​ ข้าง 
• จากหัวเข่า​ มาที่หน้าขา ๒​ ข้าง 

• จากหน้าขา​ มาที่ต้นขา​ ๒​ ข้าง 
• จากต้นขา​ มาที่ช่องท้องน้อยใต้สะดือ​ ช่องท้องเหนือสะดือ​ ซี่โครงอ่อนติดกับช่องท้อง​ มาที่ลิ้นปี่​ ขยับมาที่ทรวงอก​ 
• จากทรวงอก​ มาที่ไหปลาร้า 
• จากไหปลาร้า​ มาที่ลำคอ 
• จากลำคอ​ มาที่กรามซ้าย-ขวา 
• จากกรามซ้าย-ขวา​ มาที่คาง 
• จากคาง​ มาที่ริมฝีปากล่าง 
• จากริมฝีปาก​ล่าง​ ขึ้นมาที่ริมฝีปากบน 
• จากริมฝีปาก​บน​ มาที่ใต้จมูก​ ขยับขึ้นมาที่สันจมูก​ 
• เคลื่อนจากสันจมูก​ มาที่โหนกแก้ม​ ซ้าย-ขวา 
• จากโหนกแก้ม​ มาที่กระบอกตา 
• จากกระบอกตา​ มาที่โหนกคิ้ว​ ๒​ ข้าง 
• จากโหนกคิ้ว​ มาที่หน้าผาก 
• จากหน้าผาก​ ไปที่กลางกระหม่อม 
• ถึงกลางกระหม่อม​ สำรวจดูให้ชัด​ แล้วผ่อนคลาย 

๐ ขยับขึ้นขั้นที่​ ๒  ผ่อนคลาย 

• ไม่ใช่ให้ขยับตัว​ แต่ผ่อนคลาย​จิต​ ผ่อนคลาย​ระบบประสาท​ 

ผ่อนคลาย​กล้ามเนื้อ​ ผ่อนคลาย​อารมณ์​ 

• พอถึงขั้นผ่อนคลาย​ ทีนี้ชำแรกไปที่จิต 

 
๐ วิธีจะเข้า​สู่วิปัสสนา มีหลักอยู่ว่า​ วาง​ ว่าง​ ดับ​ เย็น 

    ดูว่า​  :  

• จิต​ มีกุศล​หรืออกุศล 
• จิต​ มีบุญหรือมีบาป 
• จิต​ มีราคะหรือไม่มีราคะ 
• จิต​ มีโทสะหรือไม่มีโทสะ 
• จิตนี้​ มีความโลภอยู่หรือไม่มีอยู่ 
• จิต​ ยึดถืออยู่หรือผ่อนคลาย​ ปล่อยวาง 
• จิตนี้​ กระเพื่อม​อยู่หรือสงบนิ่งอยู่ 
• จิตนี้​ สับส่ายอยู่หรือเยือกเย็น​อยู่ 
• จิตนี้​ มีตัวรู้ชัดหรือหลงๆ​ ลืมๆ 
• จิตนี้​ มีอุปาทาน​หรือไม่มีอุปาทาน​อยู่.. อุปาทาน​ คือ​ ความยึดถือ 
• จิตนี้​ มีสับส่าย​ ทุรนทุราย​ ว้าวุ่น​ ฟุ้งซ่าน​อยู่​ หรือสงบอยู่ 

ตั้งคำถามค้นหา ถ้าจิตนี้รู้ชัด​ สงบ​ เย็น​ อยู่ พา​"กาย" ออกเดิน 

๐ เดินประคองจิตไม่ให้กระเพื่อม 

• ยืนก็ไม่กระเพื่อม​ เดินก็ไม่กระเพื่อม 
• รู้ชัดอยู่  สงบเย็น​อยู่ 
• ไม่สัดส่าย​ ไม่ทุรนทุราย​อยู่ 
   

    เมื่อใดจิตนี้กระเพื่อม​ ว้าวุ่น​ ทุรนทุราย​ สับส่าย​ ไม่สงบ..​ ต้องหยุดเดิน 

    สงบ​ ต้องไม่คิด ถ้าคิด​ ไม่สงบ  
    สงบ​ ต้องรู้​  ถ้าไม่รู้​ ไม่สงบ 

• รู้อยู่​ว่า​ จิตนี้สงบแล้ว 
• รู้อยู่​ว่า​ จิตนี้ไม่กระเพื่อม​แล้ว 
• รู้อยู่​ว่า​ จิตนี้เย็น วาง​ ว่าง 

 
ขั้นตอน​นี้​ เรียกว่าเป็นการ​เจริญ​ปัญญา​  เจริญ​วิปัสสนา​ เจริญ​สติ 

• รักษา​ความสงบจิตที่ไม่กระเพื่อม​ เคลื่อน​ไหวกายอย่างอิสระ​ ไม่ถูก​อารมณ์​ใดๆ​ ครอบงำได้ 
• ยืนก็เป็นอิสระ​ นั่งก็เป็นอิสระ​ นอนก็เป็นอิสระ​ เดินก็เป็​นอิสระ 
• "ความเป็นอิสระ" อยู่กับ​เรา​ได้นานเท่าไหร่​ มากเท่าไหร่​ ให้ตั้งมั่น​เพียงใด​ เมื่อนั้นมัจจุราช​จะมองไม่เห็น​เรา​ โรคาพยาธาตุ​ ทุกขโทมมัสจะไม่กล้ำกรายบีฑาเรา 

สงบกับความผ่อนคลาย​ ให้สังเกต​ดูว่า​ ใกล้เคียง​กัน​มาก 

อยู่กับความสงบ​ และ​ความผ่อนคลาย​ ไม่ต้องใส่ใจ​เรื่อง​อื่น จิตสะอาด 
รักษา​ความสงบ​ ผ่อนคลาย​ไว้ได้นานเท่าไหร่​ จิตเราก็สะอาดได้นานเท่านั้น 
  

อธิจิตเต จะ​ อาโยโค  ความหมั่นประกอบในการทำจิตให้ยิ่ง 

เอตัง​ พุทธานะสาสะนัง​ นี่คือสิ่งที่พระพุทธ​เจ้าทรงสอน 

สะจิตตะปะริโยทะปะนัง​ การชำระจิตของตนให้ผ่องแผ้ว​ แจ่มใส​ และขาวรอบ 

เอตัง​ พุทธานะสาสะนัง​ นี่คือสิ่งที่พระพุทธ​เจ้าทั้งหลายทรงสอน 

........ 

๐  พาความสงบ​ อิสระ ​เข้ามายืน 

• ยืน​อยู่ด้วยความสงบ 
• สงบกาย​ สงบใจ​ สงบวาจา 

"สงบ"อย่างเป็นผู้ตื่นรู้​ ไม่ใช่สงบแล้วไม่รู้ 

...... 

๐  ขยับขึ้น​สู่ขั้นที่​ ๓ 

รู้ลมหายใจ 

ดูที่ลม 

• ลมเข้าอยู่.. รู้ 
• ลมออกอยู่​.. รู้ 
• เข้ายาว.. รู้ 
• ออกสั้น.. รู้ 
• เข้าสั้น.. รู้ 
• ออกยาว.. รู้ 
• รู้อยู่​แค่ปลายจมูกกับกองลมที่เข้าและออก 
• ยังไม่ถึงขั้นที่ ๔​ ที่จะตามดูลม รู้แค่ลมเข้าและออกเฉยๆ 
   

เมื่อเห็นลมที่เข้าและออกชัดเจน​ ไม่สับส่าย​ ไม่ขาดเกิน​ ขยับขึ้นขั้นที่​ ๔​ 

๐ ขั้นที่​ ๔​ ตามดูลม 

"ลมเข้า"ไปสุดตรงไหน​ ผ่านจุดใด 

• ลมเข้าจมูก​ ขึ้นหน้าผาก​ ผ่านกลางกระหม่อม​ กะโหลก​ศีรษะ​ด้านหลัง​ ต้นคอด้านหลัง​ ลงไปที่กระดูก​สันหลัง​ถึงก้นกบ​ ทะลุมาที่ช่องท้อง 
• เริ่มผ่อนลมออกเบาๆ จากลมช่องท้อง​ ขยับขึ้นมาใต้สะดือ​ เหนือ​สะดือ จุดต่างๆที่เราเคยคุ้นเคย​กับกายรวมใจนั่นแหละ​เอามาใช้เดินลม​ เป็นท่อลม 
• มาที่ช่องท้อง​ ลิ้นปี่​ ทรวงอก​ ลำคอ​ ออกปาก 
  ทำต่อได้เลย 

๐ ขยับกลับมาอยู่ขั้นที่​ ๓​ รู้ลมเฉยๆ 

ลมเข้าอยู่.. รู้ 

ลมออกอยู่.. รู้ 

แล้วภาวนา 

• ลมเข้า..​ สัตว์​ทั้งปวง​จงเป็น​สุข 
• ลมออก​.. สัตว์​ทั้งปวงจงพ้นทุกข์ 

๐ ทิ้งลมหายใจ ขยับมาอยู่ในขั้นที่​ ๒​ ผ่อนคลาย 

สมองผ่อนคลาย​ กล้ามเนื้อ​ผ่อนคลาย​ ระบบประสาท​ผ่อนคลาย 

• "รู้" ว่า​ร่างกาย​ผ่อนคลาย​อยู่ 
• อวัยวะ​ทุกส่วนในร่างกายผ่อนคลาย 
• เมื่อเห็นว่าทุกอย่าง​ผ่อนคลาย​แล้ว​ ยกมือไหว้​พระ​กรรมฐาน 

นั่งลง 

กายรวมใจ​ เป็นพื้นฐาน​ของการทำวิถี​จิต​ ว่างอย่างอิสระ​ สงบ​ เย็น​  

และสามารถ​พัฒนา​ไปสู่ความรู้ในวิชาปราณ​โอสถ​ 

พอ​ กราบพระ 

อะระหัง​ สัมมา 

 --------------- 

แหล่งข้อมูล

มูลนิธิธรรมอิสระ.  (๒๕๖๖).  ปฏิบัติธรรมวิธีการแปลงวิชาปราณโอสถมาเป็นการเจริญวิปัสสนา วิถีจิต ใน ปราณโอสถ: กายรวมใจ รักษาใจไม่ให้กระเพื่อม, (น. ๒๒๙ - ๒๓๖).

     นครปฐม: มูลนิธิ.

หลวงปู่พุทธะอิสระ เจริญพุทธมนต์ และปฏิบัติธรรม ช่วงเย็น วันเฉลิมพระชนมพรรษาฯ ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๖๕, สืบค้น เมษายน ๒๕๖๗ จาก

     https://www.facebook.com/issaradham/videos/1547664292413949

บทความอื่นๆ