อย่างไรชื่อว่า แสวงหา
อธิบายว่า แสวงหา คือ กิริยาที่เกิดจากแรงขับเคลื่อน ผลักดันของความอยากที่เรียกว่า ตัณหา
ก็ในเมื่อตัณหามาทำหน้าที่ขับเคลื่อน ผลักดันกระบวรการแสวงหาเสียแล้ว สิ่งที่ได้มามันคงจะเป็นไปไม่ได้เลยที่จะทำให้เกิดความบริสุทธิ์ บริบูรณ์ เพราะมันเกิดจากจิตในฝ่ายอกุศล
แล้วอย่างไรเล่าที่ชื่อว่า ความขวนขวาย
ความขวนขวายเป็นกิริยาที่เกิดจากแรงขับเคลื่อน ผลักดันของความเพียร จึงทำให้มีพฤติกรรม กิริยาอาการขวนขวาย แม้จะดูใกล้เคียงกับความแสวงหา ทะยานอยากและตัณหา แต่โดยเนื้อแท้แล้วเกิดจากจิตในฝ่ายกุศล
แล้วอย่างไรเล่าจึงจะได้ชื่อว่า ความรู้ หรือ ความตรัสรู้ หรือที่เรียกอีกอย่างว่า ความบรรลุ
อธิบายได้ว่า กิริยาและพฤติกรรมที่เกิดจากจิตรวมกาย แล้วผ่อนคลาย มีจิตและอารมณ์ที่เป็นกลางเท่านั้นจึงจะสามารถเข้าสู่ปฐมบทแห่งความรู้แจ้ง รู้จริง รู้ชัด ตรัสรู้ และบรรลุธรรมได้
ดังที่องค์พระมหาโพธิสัตว์เจ้าสิทธัตถะ ที่ใช้เวลาแสวงหาความหลุดพ้นถึง ๖ ปี จากสำนักครูบาอาจารย์ต่างๆ ก็ยังมิอาจตรัสรู้ บรรลุ หรือหลุดพ้น
แต่เมื่อพระองค์ทรงสละทิ้งแล้วซึ่งการแสวงหา มีจิตรวมกาย ผ่อนคลายเป็นกลาง จนจิตเข้าถึงปฐมบทเบื้องต้นแห่งการตรัสรู้ เพราะเป็นที่ตั้งแห่งสติและปัญญาอันสมบูรณ์จนเห็นชัด รู้ชัดความเป็นจริงและในวิชาอันสูงสุด จึงเข้าองค์คุณแห่งการตรัสรู้ได้อย่างสมบูรณ์
พุทธะอิสระ
