ปฏิจจสมุปบาท คือสภาพที่อาศัยกันและกันเกิดขึ้นมา มี ๑๒ ข้อดังนี้
๑. อะวิชชาปัจจะยา สังขารา
เพราะความไม่รู้ เป็นปัจจัย ความปรุงแต่งจึงมี
๒. สังขาราปัจจะยา วิญญาณัง
เพราะความปรุงแต่ง เป็นปัจจัย ความรับรู้อารมณ์จึงมี
๓. วิญญาณะปัจจะยา นามะรูปัง
เพราะความรับรู้อารมณ์ เป็นปัจจัย นามและรูปจึงมี
๔. นามรูปปัจจะยา สะฬายะตะนัง
เพราะนามรูปคือและกายใจ เป็นปัจจัย
อายตนะภายใน (รูป เสียง กลิ่น รส สิ่งต้องกาย และธรรมารมณ์)
และภายนอก (ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ) จึงมี
๕. สะฬายะตะนะปัจจะยา ผัสโส
เพราะอายตนะภายในและภายนอก เป็นปัจจัย สัมผัสจึงมี
๖. ผัสสะปัจจะยา เวทะนา
เพราะสัมผัส เป็นปัจจัย สุขทุกข์จึงมี
๗. เวทะนาปัจจะยา ตัณหา
เพราะสุขทุกข์ เป็นปัจจัย ความทะยานอยากจึงมี
๘. ตัณหาปัจจะยา อุปาทานัง
เพราะความทะยานอยาก เป็นปัจจัย ความยึดถือจึงมี
๙. อุปาทานปัจจะยา ภะโว
เพราะความยึดถือ เป็นปัจจัย แดนเกิดจึงมี
๑๐. ภะวะปัจจะยา ชาติ
เพราะแดนเกิด เป็นปัจจัย การเกิดจึงมี
๑๑. ชาติปัจจะยา ชะรามะระณัง
เพราะการเกิด เป็นปัจจัย ชรามรณะจึงมี
โสกะปะริเทวะทุกขะโทมะนัสสุปายาสา สัมภะวันฺติ
ความโศก ความร่ำไรรำพัน ความไม่สบายกาย ความไม่สบายใจ
ความคับแค้นใจ จึงมี
เอวะเมตะตัสสะเกวะลัสสะทุกขักขันธัสสะสะมุทะโย โหติ
ความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์ทั้งปวงนี้ จึงมีด้วยประการฉะนี้
