บทที่ ๒๖ อุปสมานุสติ

ปราณโอสถ กายรวมใจ กรรมฐานในวิถีมรรคาปฏิปทา

ชื่อเรื่อง อุปสมานุสติ

แสดงธรรมวันที่ ๒๗ กันยายน ๒๕๖๖

สาระสังเขป

กล่าวถึงอุปสมานุสติกรรมฐาน เป็นการมีสติอยู่ในกายจนเห็นธรรมชาติของอารมณ์ที่มาปรุงแต่งจิต จนถึงจิตปล่อยวางอารมณ์ต่างๆ ได้ ระลึกถึงลักษณะของทุกข์แต่ละชนิด จนเกิดนิพพิทาญาณ ความเบื่อหน่าย คลายความกำหนัด มีสติสัมปชัญญะอันสมบูรณ์ไม่ขาดสาย ความดับโดยไม่เหลือเชื้อ และเย็น ที่เป็นภาวะแห่งนิพพานปรากฎขึ้น

เนื้อหา

วันนี้เราท่านทั้งหลายมาศึกษา เรียนรู้ ที่มาของกรรมฐานที่ชื่อว่า อุปสมานุสติ อันหมายถึง ความสงบระงับจากอุปกิเลสทั้งปวง อันได้แก่

การมีสติอยู่ในกาย มีสติอยู่ในใจ กายรวมใจ จนเห็นธรรมชาติของอารมณ์ที่มาปรุงจิตว่า

จิตนี้มี อวิชชา อยู่หรือไม่

จิตนี้มี ราคะ อยู่หรือไม่

จิตนี้มี โทสะ อยู่หรือไม่

จิตนี้มี โมหะ อยู่หรือไม่

จิตนี้มี ตัณหา อยู่หรือไม่

จิตนี้มี สังขารขันธ์ อยู่หรือไม่

จิตนี้มี ความปรุงแต่ง อยู่หรือไม่

จิตนี้มี อุปาทาน อยู่หรือไม่

และสุดท้าย ความดับและเย็น ปรากฏอยู่ในทุกขณะ ที่ชื่อว่า นิพพาน มีอยู่หรือไม่

เช่นนี้ อุปสมานุสติ จึงจักสมกับบทที่ว่า ระลึกถึงเหตุแห่งทุกข์ทั้งปวง

เช่นนี้ อุปสมานุสติ จึงจักสมกับบทที่ว่า ระลึกถึงลักษณะของทุกข์แต่ละชนิด จนเกิดนิพพิทาญาณ ความเบื่อหน่าย คลายความกำหนัด

เช่นนี้ อุปสมานุสติ จึงจักสมกับบทที่ว่า มีสติสัมปชัญญะอันสมบูรณ์ไม่ขาดสาย

เช่นนี้ อุปสมานุสติ จึงจักสมกับบทที่ว่า ความดับโดยไม่เหลือเชื้อ และเย็น ที่เป็นภาวะแห่งนิพพานปรากฎขึ้น

วันนี้เราท่านทั้งหลายมาทำความเข้าใจ ศึกษา เรียนรู้ ในกรรมฐานที่องค์พระบรมศาสดาทรงแสดงไว้แก่พระโมฆราชเถระกันดูว่า พระพุทธองค์ทรงสอนอย่างไรบ้าง

โมฆราชมาณพ ศิษย์พราหมณ์พาวรีคนที่ ๑๕ ได้ทูลถามปัญหาว่า

“ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ โลกนี้ก็ดี โลกอื่นก็ดี พรหมโลกกับทั้งเทวโลกก็ดี ย่อมไม่ทราบความเห็นของพระองค์ เหตุดังนั้น จึงมีปัญหามาถึงพระองค์ ผู้มีปรีชาญาณเห็นล่วงสามัญชนทั้งปวงอย่างนี้

ข้าพระพุทธเจ้า จะพิจารณาเห็นโลกอย่างไร

มัจจุราชคือความตายจึงจะไม่แลเห็น คือ จักตามไม่ทัน ข้าพระองค์”

องค์พระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงตรัสตอบคำถามแก่โมฆราชมาณพว่า

“ดูก่อนโมฆราช ท่านจงมีสติพิจารณาดูโลกโดยความเป็นของว่างเปล่า

จงถอนความคิดเห็นว่า เป็นของเรา เป็นตัวเรา ออกเสียทุกเมื่อเถิด

แล้วเธอจักก้าวข้ามล่วงมัจจุราชเสียได้ด้วยอุบายนี้

ท่านพิจารณาเห็นโลกเป็นความว่าง

แล้วมัจจุราชคือความตาย จักแลไม่เห็นเธอ”

เมื่อพระบรมศาสดาทรงตรัสตอบปัญหาแก่โมฆราชมาณพจบลง โมฆราชพร้อมเพื่อนทั้ง ๑๕ คน ต่างบรรลุพระอรหัตผลกันทั่วหน้า

พุทธะอิสระ

--------------------------------------------

แหล่งข้อมูล