เมื่อรู้เหตุของการปฏิบัติลำบาก บรรลุช้า ใช้เวลานาน เรียกว่า ทุกขา ปฏิปทา ทันธาภิญญา
และรู้เหตุของการปฏิบัติลำบาก บรรลุได้เร็วด้วยการอาศัยพละ ๕ เป็นตัวขับเคลื่อนให้บรรลุธรรมได้เร็ว เรียกว่า ทุกขา ปฏิปทา ขิปปาภิญญา
ต่อไปเราท่านทั้งหลายมาทำความรู้จักเข้าใจ การปฏิบัติที่สบายกันดูบ้าง ว่าจะบรรลุธรรมได้บ้างไหม เมื่อสบายๆ ขนาดนั้น
- ผู้ปฏิบัติที่มีราคะ โทสะ โมหะ ไม่แรงกล้า และยังไม่ทันได้รับทุกข์ โทมนัสของราคะ โทสะ โมหะ นั้นมากนัก
ครั้งเมื่อเจริญสมถกรรมฐานจนได้องค์ฌาน ๔ จนบรรลุถึงอารมณ์สุขอันปราณีต
แต่เพราะมีอินทรีย์ ๕ คือ คุณธรรมที่เป็นใหญ่ ๕ ประการ อันได้แก่
ศรัทธา วิริยะความเพียร สติ สมาธิ ปัญญา อันอ่อนด้อย จึงบรรลุธรรมขั้นสูงได้ล่าช้า เช่นนี้จึงชื่อว่า
สุขา ปฏิปทา ทันธาภิญญา
ปฏิบัติสบาย แต่ได้ผลช้า
- ผู้ปฎิบัติที่มีราคะ โทสะ โมหะ เข้าครอบงำไม่ได้ ไม่เคยได้รับ ทุกข์โทมนัสจาก ราคะ โทสะ โมหะ
เมื่อเจริญสมาธิได้ฌาน ๔ อันมีอารมณ์สุขที่สุขุมประณีต
ทั้งยังมีอินทรีย์ ๕ อันแก่กล้า จึงสามารถบรรลุมรรคผลได้ไว เช่น พระสารีบุตร เป็นต้น
พุทธะอิสระ
