จะพยายาม อธิบายความให้กระจ่างเท่าที่สติปัญญาอันน้อยนิดพอจะทำได้
“ดูกรภิกษุทั้งหลาย เราอนุญาต พวกเธอจงเที่ยวจาริกไปเพื่อประโยชน์แก่ชนเป็นอันมาก เพื่อความสุขแก่ชนเป็นอันมาก เพื่ออนุเคราะห์สัตว์โลก เพื่อประโยชน์ เพื่อเกื้อกูล เพื่อความสุขแก่เทพดาและมนุษย์ทั้งหลาย แต่อย่าได้ไปทางเดียวกันสองรูป ภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงแสดงธรรมงามในเบื้องต้น งามในท่ามกลาง งามในที่สุด จงประกาศพรหมจรรย์ พร้อมทั้งอรรถ พร้อมทั้งพยัญชนะ บริสุทธิ์บริบูรณ์สิ้นเชิง ในโลกนี้ สัตว์พวกที่มีกิเลสเพียงดังธุลีในจักษุเบาบางยังมีอยู่ เพราะไม่ได้ฟังธรรม สัตว์พวกนั้นจึงเสื่อมเสียไป ผู้ที่รู้ทั่วถึงธรรมได้ยังจักมี แม้เราก็จักกระทำ โดยที่ให้พระนครพันธุมดีเป็นสถานที่อันเธอทั้งหลายพึงกลับมาแสดงพระปาติโมกข์โดยหกปีๆ ล่วงไป ดังนี้ ฯ”
อธิบายคำว่า งามในเบื้องต้น งามในท่ามกลาง งามในที่สุด
ขยายความคำว่า งามในเบื้องต้น ได้แก่ ภิกษุผู้ไปประกาศพระสัทธรรมต้องประพฤติ ปฏิบัติตนให้สงบ สำรวม เรียบร้อย และให้รู้จักประมาณในการบริโภคปัจจัยสี่ รวมทั้งประกอบความเพียรของบุคคลผู้ตื่นอยู่เสมอ
มูลเหตุที่ทรงสั่งเช่นนี้ ก็เพราะในยุคแรกๆ ของการส่งพระพุทธสาวกไปประกาศพระสัทธรรมนั้น องค์พระบรมศาสดายังมิได้ทรงบัญญัติพระวินัยใดๆ เลย
แต่หมู่สงฆ์ทั้งหลายก็ยึดถือเอาคำว่า งามในเบื้องต้น งามในท่ามกลาง งามในที่สุดมาเป็นแนวปฏิบัติจนยังให้เกิดศรัทธาแก่ผู้ได้พบเห็น
ตัวอย่างเช่น พระอัสสชิเถระ แค่ท่านเดินบิณฑบาต ผู้คนที่พบเห็นท่าน ก็บังเกิดศรัทธา อยากเข้าไปสนทนาพูดคุยแล้ว
เช่น พระสารีบุตร จนท่านพระอัสสชิเถระ ต้องแสดงธรรมด้วยคำกล่าวว่า
“ธรรมเหล่าใดเกิดแต่เหตุ พระตถาคตทรงแสดงเหตุแห่งธรรมเหล่านั้น และความดับของธรรมเหล่านี้ พระมหาสมณะทรงสั่งสอนอย่างนี้”
ฉะนั้นคำว่า งามในเบื้องต้น งามในท่ามกลาง งามในที่สุด จึงเป็นปฐมบทของพระวินัยในยุคแรกของพระพุทธศาสนา
เวลาต่อมา เมื่อมีผู้ศรัทธา เข้ามาบวชเป็นจำนวนมาก ภิกษุใหม่และเก่าเหล่านั้น เป็นผู้เก้อยาก ไม่รู้จักละอาย ไม่พยายามระมัดระวัง รักษากิริยาให้สำรวม งดงาม ดังแต่ก่อน พระพุทธองค์จึงทรงบัญญัติพระวินัยเอาไว้กำกับพฤติกรรมที่ไม่งามเหล่านั้นเป็นข้อๆ เป็นเรื่องๆ เป็นอย่างๆ ขึ้นอยู่ว่าใครทำอะไร ที่มันไม่งาม
ฉะนั้นคำว่า งามในเบื้องต้น งามในท่ามกลาง งามในที่สุด จึงเป็นประดุจดังมหาวินัยข้อใหญ่ ที่หากเข้ามาใช้สกุลศากยะ นุ่งห่มผ้ากาสาวพัสตร์ จะต้องปฏิบัติอย่างเคร่งครัด
(จบตอนแรก)
พุทธะอิสระ
