๑. เป็นการแสดงธรรมครั้งแรกหลังจากทรงตรัสรู้
๒. ทรงแสดงแก่ฤาษีปัญจวัคคีย์ทั้ง ๕ อันมีโกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหานามะ และอัสสชิ
๓. แสดงที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณสี
๔. วันที่แสดงตรงกับวันเพ็ญกลางเดือนแปด
๕. ใจความสำคัญของการแสดงธรรมครั้งแรกมีอยู่ว่า ทรงห้ามการปฏิบัติอันผิด ๒ อย่างคือ
- การทำตนให้ลำบาก เรียกว่า อัตตกิลมถานุโยค
- การเข้าไปข้องแวะหมกมุ่นในกามคุณ
๖. ทรงชี้ให้เห็นว่าหมู่สัตว์ล้วนตกอยู่ในวังวนแห่งความทุกข์ อันเป็นสิ่งที่ทนได้ยากยิ่ง
๗. ซึ่งล้วนแต่มาจากสาเหตุ ที่มาจากกระบวนการของปฏิจจสมุปบาท เรียกว่า สมุทัย
๘. ทรงชี้ให้เห็นว่า ทางดับทุกข์นั้นมีอยู่เรียกว่า นิโรธ
๙. ข้อปฏิบัติให้ทุกข์นั้นดับจนสิ้น อันได้แก่ มรรคอันมีองค์ ๘ คือ
๑. สัมมาทิฏฐิ (ความเห็นที่ถูกต้อง) หมายถึง ความรู้ในอริยสัจ ๔
๒. สัมมาสังกัปปะ (ความคิดที่ถูกต้อง) หมายถึง ความคิดในการออกจากกาม ความไม่พยาบาท และการไม่เบียดเบียน
๓. สัมมาวาจา (วาจาที่ถูกต้อง) หมายถึง การเว้นจากการพูดเท็จ หยาบคาย ส่อเสียด และเพ้อเจ้อ
๔. สัมมากัมมันตะ (การปฏิบัติที่ถูกต้อง) หมายถึง เจตนาละเว้นจากการฆ่า การเอาของที่เจ้าของไม่ได้ให้ และการประพฤติผิดในกาม
๕. สัมมาอาชีวะ (การหาเลี้ยงชีพที่ถูกต้อง) หมายถึง การเว้นจากมิจฉาชีพ
๖. สัมมาวายามะ (ความเพียรที่ถูกต้อง) หมายถึง สัมมัปปธาน ๔ คือ ความพยายามป้องกันอกุศลที่ยังไม่เกิด ละอกุศลที่เกิดขึ้นแล้ว ทำกุศลที่ยังไม่เกิด และดำรงรักษากุศลที่เกิดขึ้นแล้ว
๗. สัมมาสติ (การมีสติที่ถูกต้อง) หมายถึง สติปัฏฐาน ๔
๘. สัมมาสมาธิ (การมีสมาธิที่ถูกต้อง) หมายถึง ฌาน ๔
๑๐. เมื่อปัญจวัคคีย์ทั้ง ๕ ได้สดับปฐมเทศนาแล้ว ทำให้ปัญจวัคคีย์ทั้ง ๕ เกิดความเสื่อมใส ส่วนพระอัญญาโกณฑัญญะ ได้ดวงตาเห็นธรรม
๑๑. วันนี้จึงถือเป็นวันเกิดของพระภิกษุสงฆ์องค์แรกของโลก
๑๒. ด้วยเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในวันแสดงธรรมครั้งแรกนี้ พระพุทธธรรมคำสอนนี้จึงเรียกว่า ธรรมจักรกัปปวัตตสูตร ซึ่งตรงกับวันเพ็ญกลางเดือน ๘ ชาวพุทธถือว่าเป็นการบูชาใหญ่ เพื่อเตรียมการเข้าพรรษาในวันต่อไป
พุทธะอิสระ
