มนุษย์และสรรพสัตว์ล้วนมีกาลที่เป็นสมบัติเฉพาะตนขึ้นอยู่กับว่าจะใช้กาลเวลานั้นๆ ให้ได้ประโยชน์หรือทำร้ายประโยชน์
หากจะว่าโดยกาลมีดังนี้ คือ กาลเกิด กาลแก่ กาลเจ็บ กาลตาย และกาลทำประโยชน์ กับกาลที่ทำร้ายประโยชน์
องค์พระบรมศาสดาจึงทรงชี้วิธีที่จะบริหารกาลอันเป็นสมบัติติดมานี้ ให้เกิดประโยชน์สูงสุด โดยเริ่มต้นจากการได้มีโอกาสสดับรับฟังคำสั่งสอนของท่านผู้เป็นผู้มีปัญญา เพื่อเราท่านทั้งหลายจักได้นำเอาคำสั่งสอนเหล่านั้นไปพัฒนากาย ใจ ให้ได้เข้าถึงซึ่งประโยชน์สูงประหยัดสุด
อธิบายคำว่า ฟังธรรม หมายถึง คำสอน คำพูด หรือกริยาที่แสดงออกมาแล้วทำให้รับรู้ได้ว่า นั่นเป็นคำสอน ซึ่งต้องเป็นคำสอน คำพูดที่เป็นสุภาษิต มิใช้ทุภาษิต
อธิบายคำว่า ตามกาล หมายถึง กาลที่เหมาะสม กาลที่ควรจักได้สดับดับฟังคำอบรมสั่งสอน ที่เป็นสุภาษิตหรือเป็นข้อคิดเตือนใจ สอนใจ สอนกาย ให้ทำในสิ่งที่ควรทำ เว้นในสิ่งที่ควรเว้นขาด
และกาลที่เราท่านทั้งหลายควรฟังธรรมได้แก่
๑. กาลเกิด
๒. กาลมีครอบครัว
๓. กาลแก่
๔. กาลเจ็บ
๕. กาลตาย
๖. กาลทำบุญอุทิศ
ความหมายของการฟังธรรมตามกาล อีกนัยหนึ่ง คือ
๑. วันโกน วันพระ
๒. วันสำคัญทางศาสนา
๓. วันหยุดนักขัตฤกษ์
๔. วันที่ตกลงนัดหมายที่มาพรั่งพร้อมกัน
ลักษณะของผู้ฟังที่ดี
๑. ไม่ลบหลู่คุณท่านผู้แสดงธรรม
๒. ไม่ยกตนข่มท่านผู้แสดงธรรม
๓. ไม่จ้องจับผิด
๔. รู้จักพิจารณาในคำสอนของท่าน
๕. ไม่ทำตนเป็นพวกรู้มากยากนาน
ท่านใดมีลักษณะของผู้ฟังที่ดีทั้ง ๕ ประการ ท่านเปรียบเหมือนภาชนะใส่น้ำที่ไม่แตก ไม่รั่ว ไม่ร้าว ไม่ว่าน้ำจะตกใส่ภาชนะนั้นสักเท่าใด น้ำนั้นหรือคำสอนนั้นก็จักเอ่อล้นเต็มภาชนะนั้นในที่สุด
ทีนี้มาดูลักษณะของผู้แสดงธรรมที่ดีที่เราควรฟัง ที่องค์พระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงตรัสสอน พระอานนท์ เอาไว้ว่า
อานนท์ การแสดงธรรมให้แก่ผู้อื่นฟัง ไม่ใช่ของง่ายเลย ผู้ที่จะแสดงธรรมให้คนอื่นฟัง จะต้องตั้งอยู่ในองค์พระธรรมกถึก ๕ ประการ
๑. แสดงธรรมไปโดยลำดับ
๒. ต้องรู้จริง รู้วิธีนำเสนอ พูดให้ผู้ฟังสนใจ และต้องเตรียมพร้อม
๓. ต้องตรงต่อหลักเหตุและผลแห่งความเป็นจริง
๔. แสดงด้วยจิตหวังดี และเอ็นดู ให้เกิดประโยชน์แก่ผู้ฟัง
๕. ต้องไม่แสดงธรรมโดยเห็นแก่ลาภ และไม่ทำร้ายผู้อื่น
อานิสงส์ที่ได้จากการฟังธรรมบ่อยๆ
๑. เพิ่มพูนความรู้ใหม่ๆ ให้เกิดขึ้น
๒. ทบทวนความรู้เก่าที่ตนเคยรู้มา
๓. แก้ข้อสงสัย
๔. ทำความรู้ที่มีอยู่แล้วให้มั่นคงถูกต้อง
๕. ฝึกฝนเพิ่มพูนสติปัญญา ให้ตั้งมั่นได้มากขึ้น
เราท่านทั้งหลายคงเห็นแล้วสิว่า การได้มีโอกาสฟัง รู้จักฟัง สิ่งที่เป็นเหตุเป็นผลถูกต้อง มันมีประโยชน์มหาศาล
เหล่านี้แหละ องค์พระผู้มีพระภาคเจ้า จึงทรงยกขึ้นเป็นมงคลชีวิตล่ะ
พุทธะอิสระ
